Bình Liêu: Gắn kết di sản với du lịch cộng đồng
Đến Bình Liêu, du khách được hòa mình trong một không gian văn hóa đa sắc màu, nổi bật là nét đặc sắc văn hóa dân tộc Tày với di sản then quý báu. Giá trị di sản đã và đang được địa phương phát huy, vận dụng sáng tạo, hiệu quả, phục vụ phát triển du lịch cộng đồng một cách bền vững.
Nét đặc sắc của Bình Liêu không phải nơi nào cũng có được chính là không gian lưu giữ của những làn điệu dân ca mượt mà, đằm thắm của đồng bào dân tộc Tày, Dao, Sán Chỉ. Vì vậy, không khó để du khách có thể lắng nghe, đắm chìm trong những làn điệu then ngọt ngào, đằm thắm ở bất cứ đâu khi ghé thăm Bình Liêu. Đó là không gian lễ hội truyền thống, các hoạt động giao lưu văn nghệ ở từng cụm dân cư cho đến các chương trình chào mừng các ngày lễ của địa phương, đất nước hay khi nghỉ chân tại các homestay, du khách cũng sẽ được giới thiệu về quy trình để tạo nên cây đàn tính, thưởng thức các tiết mục hát then do chính người dân địa phương thể hiện. Cứ như vậy, những lời then mộc mạc, chân tình mà tha thiết, du dương đi vào lòng người, để lại ấn tượng sâu đậm với du khách bốn phương.
Chị Vi Thị Hồng, chủ homestay Hồng Đông (xã Hoành Mô), chia sẻ: Du khách đến Bình Liêu bởi vì yêu nét đẹp văn hóa của đồng bào nơi đây. Vì vậy, tôi muốn homestay của mình mời du khách đến thăm phải mang dấu ấn, thật sự như ngôi nhà truyền thống ấm cúng của đồng bào, tạo không gian cho du khách trải nghiệm văn hóa bản địa từ bữa cơm đến nếp sinh hoạt thông qua các món ăn do chính người dân nuôi trồng, giao lưu văn nghệ như hát then – đàn tính, trò chơi dân gian… Dù là lần đầu nghe hát then – đàn tính do chính các bà, các chị trong thôn thể hiện song hầu hết du khách đều yêu thích và cũng muốn thử một lần tập hát, tập đàn, tìm hiểu về di sản văn hóa quý báu của người Tày Bình Liêu.
Có thể thấy, loại hình then mới hay còn gọi là then văn nghệ của người Tày Bình Liêu đã và đang được phát huy rất tốt, trở thành sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo thì loại hình then tín ngưỡng phục vụ cho các hoạt động nghi lễ then có nhiều dư địa trong phát triển du lịch lại chưa được khai thác hiệu quả. So với then văn nghệ, then tín ngưỡng đang có phần “khiêm tốn” hơn khi mới chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá về thực hành then trong đời sống đồng bào dân tộc Tày đến người dân và du khách mà chưa tạo được sản phẩm du lịch cụ thể.
Theo một số nhà nghiên cứu, Bình Liêu cần nhìn nhận then tín ngưỡng là một tiềm năng phát triển du lịch tâm linh thông qua việc cung cấp thông tin cho du khách tham gia các nghi lễ then, xây dựng sản phẩm sân khấu hóa nghi lễ truyền thống… Và để làm được điều đó, địa phương cần đẩy mạnh nghiên cứu thị trường, đánh giá khả năng hút khách du lịch từ các tài nguyên văn hóa tâm linh được khai thác.
Thạc sĩ Lý Thị Chiên, Hội Di sản văn hóa Việt Nam, nhận định: Việc đưa then vào phát triển du lịch cộng đồng tại Bình Liêu vừa bảo tồn được văn hóa truyền thống, mang lại sức sống mới cho di sản, vừa đem lại sinh kế cho người dân thông qua các gói dịch vụ văn hóa, văn nghệ. Hát then cũng tạo thêm sức hút cho khách du lịch khi lựa chọn các dịch vụ du lịch như lưu trú, ẩm thực, khám phá, trải nghiệm văn hóa bản địa. Vì vậy, địa phương cần tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác quảng bá di sản, giáo dục, đào tạo, truyền dạy then; xây dựng các gói sản phẩm du lịch có then; gắn then với không gian và giá trị văn hóa dân tộc (không gian biểu diễn, trang phục…). Đặc biệt, phải giữ gìn sự trong sáng và vẻ đẹp tự tôn của then cũng như chất đặc sắc vùng miền riêng của then Bình Liêu để đưa then thật sự trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc của địa phương.
