Giải pháp phát triển du lịch, tạo sinh kế cho ngư dân khu vực Vung Viêng  

Giữa năm 2016, mô hình nuôi trồng thủy sản (NTTS) bền vững kết hợp du lịch có trách nhiệm trên Vịnh Hạ Long được triển khai tại khu vực làng chài Vung Viêng. Sau khi triển khai, dự án đã đảm bảo cho việc phát triển NTTS một cách bền vững tại khu vực vùng lõi của Vịnh. Đồng thời, tạo nên sản phẩm du lịch trải nghiệm mới mẻ đối với du khách. Tuy nhiên, hiện các hộ NTTS tại khu vực này đang đối mặt với nhiều khó khăn khi UBND TP Hạ Long đã có các quyết định thông báo về việc hết hạn sử dụng khu vực biển NTTS của các hộ dân.

Làng chài Vung Viêng thuộc quần thể đảo Vụng Hà nằm trong vùng bảo vệ tuyệt đối trên Vịnh Hạ Long, được hình thành từ những năm đầu thế kỷ 20. Đây là khu vực có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, lưu giữ nhiều nét văn hoá của ngư dân Hạ Long, một trong những điểm khám phá thú vị của du khách khi tham quan Vịnh. Nhằm tạo sinh kế bền vững cho ngư dân làng chài sau khi di chuyển lên bờ, hình thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, góp phần gìn giữ, bảo tồn làng chài truyền thống trên Vịnh Hạ Long, mô hình đã lắp đặt 27 nhà bè và bè NTTS kết hợp với dịch vụ tham quan du lịch. Mô hình này nằm trong khuôn khổ dự án “Sáng kiến liên minh Vịnh Hạ Long – Cát Bà” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ.

Mô hình thực hiện trên nguyên tắc 3 bên cùng tham gia (người dân làng chài Vung Viêng tái định cư ở TP Hạ Long; Trung tâm Bảo tồn sinh vật biển và Phát triển cộng đồng là đơn vị được lựa chọn phối hợp với các cơ quan của tỉnh; UBND TP Hạ Long). HTX Du lịch dịch vụ Vạn chài Hạ Long là đơn vị quản lý, phối hợp triển khai lắp đặt nhà bè.

Sau khi đưa vào hoạt động, với hệ thống bè NTTS được quy hoạch vị trí neo đậu hợp lý thuận lợi đã phục vụ khách du lịch tham quan, tìm hiểu, trải nghiệm hoạt động NTTS bền vững thân thiện với môi trường; giao lưu với cộng đồng ngư dân đã tạo các ấn tượng tốt đẹp cho du khách trong chương trình tham quan Vịnh Hạ Long, tham quan làng chài…

Nhờ xây dựng thành công và kịp thời mô hình NTTS bền vững kết hợp với du lịch có trách nhiệm đã phần nào bù đắp cho sự thiếu hụt về sức hấp hẫn đối với du khách khi đến tham quan khu bảo tồn làng chài Vung Viêng sau chuyển đổi định cư. Có những tháng cao điểm, làng chài Vung Viêng đón tới 22.000 lượt khách, chủ yếu khách nước ngoài. Trong giai đoạn 2016-2019, trung bình mỗi năm làng chài đón gần 150.000 lượt khách, tổng doanh thu từ dịch vụ thuyền nan, thuyền kayak đạt 5,5-5,7 tỷ đồng/năm. Nhờ có lượng khách ổn định nên HTX Du lịch dịch vụ Vạn chài Hạ Long đã thu hút từ 100-110 ngư dân tham gia vào dịch vụ chèo thuyền, mang lại thu nhập ổn định cho ngư dân từ 4-5 triệu đồng/tháng…

Đặc biệt hơn cả, khi mô hình được triển khai đã giải quyết việc làm cho 27 hộ dân trực tiếp tham gia NTTS trên 27 bè. Đồng thời, các doanh nghiệp đối tác trực tiếp thực hiện mô hình hình thành thêm được tuyến du lịch khám phá tham quan bè cá; cung cấp thực phẩm cho khách du lịch nếu có nhu cầu. Trung bình mỗi năm các hộ dân thu từ 80-120 triệu đồng/bè nuôi cá.

Tuy nhiên, để đảm bảo công tác phòng chống dịch Covid-19, từ năm 2020 đến tháng 4/2022, HTX Du lịch dịch vụ Vạn chài Hạ Long đã tạm dừng mọi hoạt động phục vụ du khách. Từ tháng 5/2022 đến nay, việc đón khách tại khu vực làng chài Vung Viêng bắt đầu sôi động trở lại với tổng số khách đến tham quan đạt gần 20.000 lượt.

Để nâng cao chất lượng các dịch vụ, HTX Du lịch dịch vụ Vạn chài Hạ Long đã đầu tư khoảng 1,8 tỷ đồng tu bổ các hạng mục: Nhà, sân nổi đón trả khách sử dụng dịch vụ; nhà sinh hoạt cộng đồng làng chài; nhà nổi trưng bày các tác phẩm nghệ thuật và hàng thủ công truyền thống; khu thưởng thức hải sản tại chỗ.

Bên cạnh các tín hiệu vui khi lượng khách dần hồi phục trở lại thì HTX Du lịch dịch vụ Vạn chài Hạ Long đang phải đối mặt với thách thức mới khi một số hộ NTTS đã hết thời gian được cấp quyền sử dụng mặt nước biển. Thời hạn trong quyết định cấp quyền sử dụng mặt nước biển lần đầu để NTTS là 5 năm bắt đầu từ ngày ký, như vậy đến tháng 2/2022 đã có 7 bè NTTS hết hiệu lực. Trong tháng 11/2023, có thêm 13 bè NTTS hết hiệu lực. Từ năm 2019, HTX đã trình chuyển hồ sơ xin TP Hạ Long cấp quyền sử dụng mặt nước biển cho 7 bè NTTS, nhưng đến nay chưa được cấp quyền.

Ông Tăng Văn Phiến, Giám đốc HTX Du lịch dịch vụ Vạn chài Hạ Long, chia sẻ: Với những bè NTTS hết hiệu lực, các hộ phải thực hiện thu hồi sản phẩm, giải tỏa hệ thống lồng bè, không được tiếp tục thả giống mới và bàn giao lại cho thành phố quản lý theo quy định. Có nghĩa là nếu không được tiếp tục gia hạn cấp quyền sử dụng mặt biển thì đến tháng 11/2023, khách đến làng chài Vung Viêng sẽ không trải nghiệm tham quan khu thực hành NTTS và thưởng thức hải sản tại chỗ. Do đó, chúng tôi mong các cơ quan chức năng xem xét hướng dẫn để các hộ NTTS được gia hạn hiệu lực của các quyết định về việc giao mặt nước biển NTTS đã cấp cho các hộ NTTS theo Quyết định 1180/QĐ-UBND (ngày 20/4/2016) của UBND tỉnh về việc phê duyệt phương án NTTS bền vững kết hợp du lịch có trách nhiệm trên Vịnh Hạ Long tại khu vực Vung Viêng…

Có thể thấy, những năm qua, mô hình NTTS bền vững kết hợp du lịch có trách nhiệm trên Vịnh Hạ Long đã góp phần giảm tải áp lực công ăn việc làm và các tệ nạn xã hội. Sản phẩm du lịch dịch vụ chèo đò, tham quan ngắm cảnh mô hình NTTS ở Vung Viêng đã được tham gia chương trình OCOP Quảng Ninh và được gắn 5 sao. Đây là một trong những điểm dịch vụ du lịch có gắn sao cao nhất trong hơn 300 sản phẩm dịch vụ OCOP trên địa bàn tỉnh. Theo đó, UBND TP Hạ Long cần sớm có phương án phù hợp để phát triển du lịch cũng như đảm bảo sinh kế cho ngư dân.